Académia Ligùstica do Brénno

parlémmo a nòstra léngoa

Académia Ligùstica do Brénno
 
Intrâ > Gramàtica > Fonologîa > Chéita de létie

Chéita de létie

[ Fonologîa ]

De spésso, quànde se parlâ, se modìfica e paròlle lasciàndo càzze de létie: a segónda di câxi sémmo in prezénsa de 'n'elixon, de 'n'aférexi ò de apòcope.

 
 

 

[ Elixón ] [ Aférexi ] [ Apòcope ] [ Nòtta ] [ Dìnni a teu ] [ Lêzi i coménti ]

Gramàtica

Màppa do scîto

Dôv'én i coménti

Covertìnn-a

 

Elixón


[ in çimma da pàgina ]

A l'é a chéita da vocâle finale sénsa l'acénto de 'na paròlla davànti a 'na paròlla ch'a l'incoménsa pe vocâle. A se màrca con l'apòstrofo.

Ezénpi:

  • L'é sucèsso i marionétti → L'é sucèss'i marionétti [l e sy"cEss i mariu"netti]
  • No me ricòrdo d'avéi vìsto in spozalìçio pægio → no me ricòrdo d'avéi vìst'in spozalìçio pægio [nu me ri"kOrdu d a"vej "vist iN spuzali"siu "pE:dZu]
  • Vêgno mi a métive a pòsto → Vêgno mi a métiv'a pòsto ["ve:Ju mi a "metiv a "pOstu]

Aférexi


[ in çimma da pàgina ]

A l'é a chéita de 'na vocâle o de 'na scìlaba a-o prinçipio de 'na paròlla. A se màrca con l'apòstrofo. In zeneize o câxo ciù frequénte o se prezénta co-i artìcoli indeterminatîvi: un → 'n e unn-a → 'na. Ciù in generâle, càzze a prìmma vocâle de 'na paròlla, precedûa da 'n'atra paròlla, quànd'a l'é segoîa da-a n velâre.

Da notâ che e fórme sto, sta, sti, ste di agetîvi e pronómmi dimostratîvi vàn scrîte sénsa l'apòstrofo perché són coscideræ outònome e no aférexi de questo, questa, questi, queste.

Ezénpi:

  • O l'é un figeu → O l'é 'n figeu [u l e N fi"dZ2] (davànti a consonànte 'n o l'à o són da n velâre [N])
  • O l'é un òmmo → O l'é 'n òmmo [u l e n Ommu] (davànti a vocâle 'n o l'à o són da n dentâle [n])
  • L'é inposcìbile → L'é 'nposcìbile [l e Npu"Sibile]

Apòcope


[ in çimma da pàgina ]

Dîta troncaménto ascì, a l'é a chéita de 'na vocâle o de 'na scìlaba a-a fìn de 'na paròlla. Into zeneize tantiscime paròlle són intræ za trónche e in sce quéste no gh'é nìnte da dî. Âtre, prezénpio gràn pe grànde, cómme in italiàn se tróncan sénsa marcâ o troncamento: gh'é 'n gràn bordèllo [g e 'N "graN bur"dEllu]. Quand'o va marcòu o se màrca con l'apòstrofo.

In pràtica l'ùnico vêo câxo d'apòcope o s'à inte esprescioìn cómme: Cose ti veu? → Cos' ti veu? ["kO:s ti "v2].

Da notâ che, diversaménte da l'italiàn, bèllo e quéllo no se tróncan mâi.

Nòtta


[ in çimma da pàgina ]

Va notòu che 'na mæxima frâze a peu êse dîta in mòddi divèrsci. Prezénpio o Marzâri o dîxe a frâze "Se lascémmo in sànta pâxe" a prìmma vòtta coscì: Se lascémmo ’n sànta pâxe [se la"Sémmu 'N "saNta "pa:Ze]; e a segónda inte st'âtro mòddo: Se lascémm'in sànta pâxe [se la"Sémm iN "saNta "pa:Ze]. Inte sti câxi chi a fórma a l'é çernûa da chi pàrla e a l'é lasciâ a-a seu senscibilitæ. Segnalémmo sôlo che l'elixón a l'é a fórma ciù antiga, méntr'ancheu pâ ch'a ségge preferîa l'aférexi.

[ in çimma da pàgina ]

Dìnni a teu

Nomiâgio:
Stàggo a:
E-Mail:
O mæ scîto
Internet:
Coménto (no ciù de 1000 caràteri)

   

Nòtta: o coménto o saiâ publicòu, o ciù fîto poscìbile, dòppo ch'o l'é stæto controlòu.

[ in çimma da pàgina ]

àn dîto a seu
24/05/2016 - 10:15
ALB, Zêna
A giùsta scrîtûa a l'é: no-o sa nisciùn, perché a crâxi a se màrca co-o tratìn.
24/05/2016 - 10:15
Zòrzo, Sestri Ponente
Dùbbi "non lo sa nessuno" a se tradûe:
no-o sa nisciùn, òpûre n'ô sa nisciùn
graçie
02/03/2015 - 10:35
ALB, Zêna
Écco e traduçioìn:
"Mò-u pìggio mi quéllo"
"Tò-u móstro mi"
"Te-e pòrta lê"
"Lê a l'acàtta"
"Lê o-a ciàmma"
"Lê a-i consùmma"
"Lê o-a arechéugge"
"Lê o-i móstra"
"Lê a l'erédita"
"E pòrtan lô"
"Ve-i portémmo noî"
"E acàtan lô"
"Ve-i móstran"
Pe "tirare a sorte" niâtri proponémmo: tiâ sciù.
02/03/2015 - 10:35
besugo, sestri levante
Bon giorno,scusae se ve desturbo ancon.
Me piaxiae savei comme se scrivan gramaticalmente coretti in zeneize e frazi co-o pronomme ògetto davanti a-o vèrbo che segoan:

"Me lo prendo io quello"
"Te li insegno io"
"Te le porta lui"
"Lei la compra"
"Lui la chiama"
"Lei li consuma"
"Lui la raccoglie"
"Lui li insegna"
"Lei le eredita"
"Le portano loro"
"Ve li portiamo noi"
"Le comprano loro"
"Ve li insegnano"

Un'urtima domanda: A gh'é un'esprescion ciù o meno veaxa ch'a sta pe l'italian "Tirare a sorte"

Grasie

[ in çimma da pàgina ]