M’é capitòu sótt’a-i éuggi a notìçia che a màrso ghe saiâ, chi a Zêna, o famôzo concórso pe violinìsti, zóveni ch’ariviàn da tùtte e pàrte do móndo, institoîo into nómme de Paganini, e m’é sâtóu in tésta un mùggio de conscideraçioìn a propòxito da nòstra çitæ e de cómme sémmo boìn a valorizâla.

Émmo avûo a fortùnn-a che o ciù grànde violinìsta mâi existîo o ségge nasciûo pròpio chi; quéllo Paganini che co-o sò génio o l’à portóu o nómme de Zêna in tùtto o móndo, da vîvo e da mòrto. Tànto famôzo che scìnn-a o compoxitô Franz Lehar, outô de ciù bèlle òperétte de l’éuttoçénto, o l’à muxicóu ’n’òperétta ispirâ a-a stöia d’amô, realménte existîa, tra Elîza, prinçipéssa de Lùcca e seu de l’inperatô Napolión, e o nòstro ilùstre conçitadìn.

O l’é stæto veraménte tànto ilùstre, un vànto pe-a sò çitæ; e quélla a l’à ringraçiòu caciàndoghe zu a câza. A l’èstero, cómme in tànte çitæ d’Itàlia, de câze di personàggi ilùstri se ne fa di muzêi, chi invêce l’àn demolîa. A se trovâva inte quéllo quartê pìn de câze stréite unn-a in sce l’âtra, de butêghe, de laboratöi artigén, de lanaieu, che da Pontexéllo o l’arivâva a-a Mænn-a zu pe “Via Madre di Dio” co-o sò càrego de umanitæ spàrsa pe-i caróggi da Chéulia. Tùtto quésto o l’à dovûo lasciâ o pòsto, prìmma da segónda goæra mondiâle a-i grataçê, perché Zêna a dovéiva modernizâse e, co-a fàmme de spàçio ch’a l’à de lóngo avûo, no gh’êa âtro mòddo de costroîli che caciâ zu quarcös’âtro.

Pöi, trent’ànni dòppo, l’é vegnûo l’idêa de tiâ sciù quélli òrìbili palàssi contornæ da quéllo scàndalo definîo “Giardini Baltimora”, che e génte àn sùbito ribatezóu “Giardìn de plàstica” e che co-i giardìn no gh’àn pròpio nìnte da spartî. Quànde se pàssa in sciâ Sorviaelevâ, dòppo avéi vìsto e câze antîghe tùtte coloræ e amugiæ, coscì tipicaménte lìguri, che pàn apéize de d’âto a-o pòrto, o l’é veraménte ’n pùgno inti éuggi e into stéumago quéllo miâgión de costroçioìn grîxe de ceménto armòu do coscì dîto “Centro dei Liguri”. Mi, cómme lìgure, me ribèllo. A câza de Paganini a l’êa into caróggio Gatta Mora a-o nùmero 38 e no l’é servîo a nìnte che grùppi de çitadìn se foîsan rivoltæ a l’idêa da demoliçión e voêsan sarvagoardâla a tùtti i cósti: i aministratoî de l’época, éivimo do 1970, pe ariêscî into sò inténto sceleróu, l’àn fæta caciâ zu de néutte, d’arescôzo, conportàndose cómme di làddri. Che verghéugna!

Se quàrche ingénoo turìsta o çèrca a Zêna quarcösa ch’ o comémore sto sò grànde fìggio o no l’atrêuva nìnte, no gh’é ’n monuménto, ’na câza, un muzêo. Va za bén che se pòsse védde i dôe viôlìn espòsti in stràdda Garibaldi (sàiva a dî che nisciùn se l’à vendûi a quàrche nabàbbo coleçionìsta). Pò-u rèsto, gh’é stæto intitolóu o Conservatöio Statâle de Mùxica e ’na stràdda in circonvalaçión a mónte, ma me pâ ’n pö pöco de concrêto cómme memöia de ’n personàggio scìmile. Mànco o tiâtro de l’òpera gh’àn intitolòu: quànde l’àn rifæto, dòppo 40 ànni che a goæra a l’avéiva fæto a tòcchi, se poéiva ànche cangiâghe o nómme, tànto do rè Càrlo Felîçe no se ne ricòrda de segûo nisciùn.

Into scénpio di coscì dîti Giardìn s’atrêuva, çercàndola co-o lanternìn, ’na làpide picìnn-a e sùcida, apéiza a ’na miâgia pìnn-a de quélli paciûghi fæti co-e bonbolétte spray che i spàcian pe àrte, into pòsto dôve doviéiva êsighe arestòu a câza. Se dêve ringraçiâ l’asociaçión “U.S. Vecchia Genova” che, do 1990, a l’à fæto apénde, tra ciàssa Sarzàn e o caróggio Ravécca, ’na làstra de màrmo, a mòddo de “Colonna infame”, dôve se denonçia e mâfæte di specolatoî e di aministratoî do Comùn pròpio pe-o scénpio da zöna e sorviatùtto da câza de l’Artìsta.

S’é çercóu de métighe ’na péssa do 2005 inventando “Casa Paganini”, utilizàndo quélla ch’a l’êa stæta a gêxa de Sànta Marîa de Gràssie, in ciassa Santa Maria in Pasción, arénte a-a Facoltæ d’Architetûa, in Sarzàn. A pövia gêxa, sconsacrâ, a l’avéiva avûo paréchie destinaçioìn, a l’êa diventâ scìnn-a ’na sâla da bàllo ò ’n stàdio da bòssa. O restàoro de st’antîgo edifìçio o l’à permìsso d’òtegnî ’n céntro de riçèrca artistìca ch’o dispónn-e de ’n Aoditòrium e de numerôze sâle pe conçèrti, convêgni, espoxiçioìn, conferénse. Ma de Paganini gh’é sôlo o nóme. Spêro de no incontrâ mâi un turìsta ò muxicista forèsto in çèrca d’aregòrdi de Paganini ch’o me domànde informaçioìn, perché preferiéiva sprofondâ.

Ebe Buono Raffo

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XLIV - N. 2, 28 de frevâ do 2015