Che pòsto speciâle o l’é San Frutôzo de Camóggi: se gh’arîva sôlo da-o mâ co-e bàrche, ò a pê faxéndo ’n sentê che no tùtti sémmo in gràddo d’afrontâ, spécce a-o ritórno (e spécce a-a mæ etæ). D’estæ, pe-i mæ gùsti, gh’é ’n pö tròppa génte, tròppa confuxón, cómme inte tùtte e localitæ de vacànsa, e no se riêsce a gödî a pâxe e l’atmosfêra màgica do pòsto. M’é câo anâghe ’n primavéia, co-i èrboi vestî de féugge nêuve e o mâ bèllo nétto. Apénn-a s’arîva, s’arèsta incantæ za da-a beléssa de l’insenatûa, colorâ de bleu e de vèrde dôve, cómme ’na pèrla, spìcca l’antîga Abaçîa di Döia. Fondâ into sécolo X cómme monastê, a l’é stæta ingrandîa into sec. XIII da-i Döia, che l’àn destinâ a-a seportûa di ménbri da famìggia. A l’é arestâ sénpre de sò propietæ scinché i ùrtimi erêdi, i Döia Pamphjli, l’àn regalâ a-o FAI (Fondo per l’Ambiente Italiano), che òua o se ne pìggia cûra. Pöi, amiàndo o mâ, l’é bèllo savéi che a pöca distànsa, in sciô fondâle, gh’é quélla magnìfica stàtoa do Crìsto di Abìssi, tànto famôza che ne exîste de còpie in divèrse pàrte do móndo. Che emoçión védila da-a vixìn! Ma o bórgo o consèrva tànte âtre memöie, e m’é câo contâvene unn-a, ànche se quarchedùn de viâtri o a saviâ za. O fæto o l’é sucèsso do 1855, quànde l’Itàlia a l’à partecipòu, pe motîvi polìtici, a-a spediçión da Crimêa. O giórno 24 d’arvî, inta matinâ, a-a prezénsa de Cavour, pàrte da-o pòrto de Zêna a nâve ingléize Croesus ch’a pòrta mainæ ingléixi e ’n repàrto de çìrca trexénto òmmi de l’ezèrcito piemontéize, àrmi, cavàlli e mû (i outocâri de l’época), vetovàglie e scìnn-a o necesâio pe atresâ ’n uspiâ da cànpo. Quànde a nâve a l’à pasóu Camóggi, a bòrdo scéuppa ’n incéndio furibóndo che nisciùn riêsce a domâ. O comandànte, vìsto l’inposcibilitæ de sarvâ a nâve, o l’ariêsce a fâla arenâ in scî schéuggi pe dâ quàrche poscibilitæ a-i òmmi de sarvâse. A quélli ténpi, sovénte, mànco i mainæ savéivan nuâ, figurémose i sordàtti piemontéixi, che a ciù pàrte de liâtri o mâ no l’avéivan mànco mâi vìsto. Pe çentanæa d’òmmi terorizæ quélla a pàiva a fìn: no gh’êa scialùppe ne sarvagénte. Ma da-o bórgo pàrte di góssi pe tentâ de sarvâne o ciù poscìbile, e tra quésti góssi gh’é ànche quéllo de doê seu, Marîa e Catæn Avégno che, mostràndo ’n coràggio da lioìn, anàndo avànti e inderê pòrtan a tæra ciù persónn-e che peuan, ségge italién ségge ingléixi. Inte l’urtimo viâgio però tròppi sordàtti, co-a fòrsa da disperaçión, s’atàcan a-o gósso pe montâghe in çìmma, co-o rizultâto de fâlo inversâ e a pövia eròica Marîa, moæ de éutto figeu ancón picìn, a mêue negâ, méntre a Catæn a l’ariêsce a tocâ tæra. Malgràddo l’entitæ do dizàstro, e condiçioìn do mâ e o fréido, l’é risultòu che e vìtime êan stæte sôlo vintiquàttro, gràçie a l’intervénto de génte do bórgo. Tùtta l’Itàlia a l’é arestâ comòssa da sto fæto straordinâio, tànto che o Rè o l’à asegnóu a medàggia d’öo a-o valô civîle a-a Marîa, prìmma dònna a riçéive quésta ònorificénsa. Ànche da l’Inghiltæra gh’é arivòu ’n prestigiôzo riconosciménto, a Victoria Cross, a ciù inportànte ònorificénza militâre britànica. A famìggia Döia Pamphjli, a-o ténpo ancón propietâia de l’Abaçîa, colpîa da l’àtto d’ eroìsmo, a l’à permìsso a sepoltûa da Marîa, e sucesivaménte quélla da seu, into sò sepolcrêto stòrico. E quésto o l’é ’n gràn privilêgio, da-o moménto che tùtti i abitànti do bórgo che vàn in paradîzo trêuvan seportûa into çimitêio de Camóggi. Do rèsto o stòrico Diodoro Siculo quànde, doêmìlla ànni fa, o parlâva di antîghi Lìguri, o dixéiva che e dònne àn a fòrsa di òmmi, e i òmmi quélla de bèlve. Se védde che, malgràddo che ségge pasóu tànti sécoli, quarcösa into sàngoe ò, cómme s’ûza dî ancheu, “into Dna”, o nòstro Dna, o no s’é pèrso.

Ebe Buono Raffo

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XLIII - N. 8, 31 d'òtôbre do 2014