Bàsta amiâse ’n pö ’n gîo, pa-a stràdda, a tùtte e ôe do giórno, pe réndise cónto che a ciù pàrte de génte, spécce i zóveni, són atacæ a-o teléfono. No ghe rinónçian mànco in möto, che se l’infîan tra o càsco e l’oêgia e contìnoan a corî. No parlémmo pöi de quànde són in sce l’àotobo che, se no pàrlan, pe pasâ o ténpo, zêugan e se no zêugan màndan mesàggi a tùtto o móndo. L’é normâle, òramâi, no? Quarànt’ànni fa faxéivan i fìlm in sce l’incomunicabilitæ, ancheu comunichémmo in continoaçión. Coscì me pàrte de riflescioìn a ténpo pèrso aprêuvo a quésto struménto coscì difûzo, sénpre agiornóu, ch’o te pòrta scìnn-a in Internet e ti peu védite a pòsta, mandâ ’na létia (’na mail) çercâ qualónque cösa che inte quéllo moménto a te sèrva: ’n albèrgo magâra in Perù, ’na bitêga de feraménta, in dentìsta, ’na poêxîa, ’na cansón o chisà cös’âtro. O te fa e o te mànda fotografîe, fìlm, mùxiche. Pöi, se t’ê ’n màchina, o te fa ànche da navigatô, o te dîxe dôve ti dêvi pasâ, da che pàrte ti dêvi gjâ e quànte chilòmetri mànca a-a tò destinaçión.

Coscì no ti dêvi mànco ciù ratelâ con tò mogê ò tò màio perché ti voéivi gjâ pe de sa e lê invêce da l’âtra pàrte. Pe-i figeu avéi inte màn sta scatoêta a l’é ’na cösa normâle e nisciùn se domànda cómm’a l’àgge fæto a diventâ ’n ògètto de ûzo comùn, indispensàbile, ne da quànte ténpo a l’exìste, e són de lóngo in atéiza do nêuvo modéllo ch’o faiâ ancón tànte âtre cöse, âtri miràcoli. Ma a mi, che l’é za ’n pö che són a-o móndo, me vêgne in cheu de quànde o teléfono o l’é intròu inta mæ vìtta.

Quarchedùn se ricordiâ che ’na vòtta, pe-i uténti privæ, existéiva i “duplex”, sàiva a dî doî teléfoni in sciâ mæxima lìnia, co-o nùmero quæxi pægio, co-îna cîfra de diferénsa tra de lô. Fra de liâtri no poéivan parlâse e se fonçionâva un, l’âtro o l’arestâva izolóu, quìndi gh’êa di problêmi se t’avéivi ’na vexìnn-a ciaciarónn-a. Faxéiva o prìmmo ànno de schêua e ’n giórno, l’ànno dòppo a fìn da goæra, arîva a câza mæ papà e o dîxe a mæ màmma: “A portêa a m’à dîto che a scignôa do ciàn de sótta a càngia câza e arestiéiva lìbero o duplex do teléfono. Cös’ ti ne dîxi, o pigémmo?”

Òviaménte, da brâva dònna zenéize, pe prìmma cösa mæ màmma a s’é preocupâ de quànt’o l’aviéiva posciùo incìdde in sciô bilàncio familiâre; o l’êa ’n lùsso a quéll’época, inte tùtto o palàsso gh’êa pochìscime famìgge che ghe l’avéivan. Pöi a l’à cedûo a-a modernitæ e dòppo quàrche giórno l’é arivóu i òperâi da Teti (Telefonica Tirrena, coscì se ciamâva a Conpagnîa di teléfoni d’alôa) pe l’instalaçión.

A-o cîne se vedéiva i teléfoni giànchi pösæ in scî tavolìn, ma quéllo de génte normâli o l’êa gròsso, néigro, coîna rotèlla de metàllo co-i nùmeri ciutòsto rumorôza (cra,cra,cra: pe ògni cîfra o faxéiva ’n cra) e rigorozaménte atacòu a-a miâgia. L’avéivan ànche mìsso bèllo èrto che pe arivâghe dovéivo montâ in sce ’n scanbelétto. No avéivan ancón inventóu e tarìffe a ténpo, se pagâva tùtte e telefonæ a-o mæximo prêxo, sàlvo quélle fæte fêua çitæ che êan ciamæ intercomunâli. E chi e cöse se conplicâvan, perché bezugnâva pasâ pe-o centralìn, sénpre ch’o foîse lìbero, e pe parlâ sôlo che con Ciâvai o Rensén ghe voéiva de öe. Ti ghe dovéivi dî in che çitæ o l’êa o teléfono che ti voéivi ciamâ, o nùmero e pöi aspêtâ che te reciamésan. Quànde finalménte ti parlâvi, dòppo quàrche menûto ti sentîvi a vôxe da telefonìsta ch’a te domandâva: “raddoppia?”, perché e intercomunâli êan a ténpo e se pagâvan ciutòsto câe. Coscì, se no gh’êa nìnt’âtro de inportànte da dîse, in salûo de spréscia e clic, manimàn se pagìava a telefonâ dóppia.

Ma o teléfono, in câza mæ, o l’êa disponìbile ànche pe-i vexìn che dovésan ciamâ ’n mêgo ò avéi quàrche notìçia urgénte da riçéive; mæ màmma a no l’à mâi negóu a nisciùn de usofroî de sta nêuva comoditæ. Pöi, co-i ànni, o teléfono o l’é intróu inte câze de tùtti, o s’é destacóu da-e miâge, o l’à pèrso a rotèlla e o l’à mìsso i tàsti, o l’é diventòu de tànti colôri e de tànte fórme, scìnn-a a trasformâse inte quélla cösetìnn-a ch’a sta inta stàcca de tùtti, ch’a fa de tùtto e sénpre de ciù e chisà, fòscia ’n giórno... a faiâ ànche o cafè.

Ebe Buono Raffo

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XLIII - N. 1, 31 de zenâ do 2014