M’àn vosciûo dî che niâtri, génte d’ancheu, sémmo cómme di nâni in scê spàlle de di gigànti, coscì che poêmo védde ciù cöse de liâtri e ciù lontànn-e; de segûo no pe l’altéssa do nòstro còrpo, ma perché sémmo solevæ e portæ in èrto da-a statûa di gigànti. Ma saiâ pròpio vêa? A mi no me pâ d’êse picinètto cómme ’n nâno e de segûo gh’ò i pê pösæ pe tæra! Fêua dò-u zêugo, sta frâze chi o l’à dîta o Benàrdo de Chartres, un filòsofo françéize ch’o l’é mòrto tra o 1126 e o 1130. O Benàrdo o voéiva dî che se riêscìmmo a-anâ avànti e a progredî l’é perché chi l’é vegnûo prìmma de niâtri, tochétto dòppo tochétto, o l’à costruîo o nòstro savéi de mòddo che no gh’émmo bezéugno d’incomensâ ògni vòtta dò-u prinçìpio, ma poêmo dêuviâ quéllo tezöo che âtri, i gigànti, àn scovèrto e n’àn insegnòu. E a niâtri, i nâni, n’arèsta o cónpito, se saiêmo boìn, d’azónze in món picinétto a tùtto quéllo che za se sa.

Doî són i penscêi che me bezìgian o cheu. I gigànti són coscì gréndi perché, inti sécoli, tànti nanétti àn contriboîo a fâli crésce. Sta cösa chi a l’é bén conosciûa da niâtri zenéixi che co-o sæximo di nòstri provèrbi dìmmo: «tànti pöchi fàn ’n asæ». Pe quésto o perìcolo ciù grànde o l’é pròpio quéllo d’ascordase di nòstri poæ, de chi o l’à lotòu prìmma de niâtri pe fâ de Zêna e da Ligùria ’na naçion grànde, poténte e pròspera. O Vito Elio Petrucci o l’à fæto ’n móndo de cöse: tiâtro, cansoìn, poêxîe, scrîti, föe, insómma de tùtto ’n pö in sce Zêna e a Ligùria. O ripöza a Stagén into “Pantheon” di gréndi Zenéixi, ma sémmo in scî pìssi d’ascordâselo. Miæ ’n pö se poéi atrovâ quàrche tiâtro ch’o métte in scêna e seu bèlle comédie! Pésso! E no me métto chi a parlâ do Michelangelo Dolcino, de l’Ètore Balbi (chi sa chi o l’êa?), e via discorindo. Bén vò-u confèsso: sto fæto chi, che s’ascordémmo de chi n’à insegnòu a vîve da zenéixi, o l’é ’n crùçio ch’o no me mòlla mâi! Perché ascordâse de chi tànto o l’à fæto pe-a nòstra coltûa o l’é chinâ de d’in scê spàlle di gigànti pe tornâ a êse quéllo che sémmo: di nâni!

L’âtra cösa che véuggio dî a l’é che a nòstra léngoa zenéize a gh’à mìsso mil’ànni pe vegnî quéllo gigànte ch’a l’é. Ma l’é mâi stæto poscìbile che i zenéixi in pê in scê spàlle de di gigànti àgian vìsto coscì pöco lontàn da no acapî che se no avésan ciù parlòu in zenéize a-i seu fìggi o zenéize o saiéiva sparîo? Ma cöse l’é mâi sucèsso inte téste di nòstri poæ quand’àn decîzo, tùtti quànti, sénsa métise d’acòrdio, de no parlâ ciù in zenéize a-i figeu dò-u dòppo goæra in sa? Bén, mi créddo pròpio che inte quéllo moménto ségian chinæ zu d’inte spàlle di gigànti pe pösâ i pê in tæra. Ma de li no se védde goæi lontàn: àn vìsto o vêi, quànte tùtti, anche i forèsti, parlâvan zenéize, e àn vìsto o domàn dôve i zoêni d’alôa, che són i vêgi d’ancheu, tùtti parlâvan o zenéize. Ma coscì d’in bàsso no àn vìsto o dòppo domàn e mànco o giórno aprêuo. No àn pensòu che i nêvi e-e nesétte no aviéivan ciù parlòu o zenéize perché no l’aviéivan ciù sentîo parlâ pe-e stràdde, inte câze, inti bàr, inte sâle da bàllo...

Pe quésti motîvi niâtri de l’Académia do Brénno se démmo e se daiêmo da fâ pe montâ tórna da dôve sémmo vegnûi, in scê spàlle di gigànti, pe çercâ, con l’agiùtto de tùtti, de sarvâ a nòstra léngoa e a nòstra coltûa dò-u ciù spietòu di nemîxi: l’òblîo.

ALB
http://www.zeneize.net

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XXXIX - N. 1, 31 de zenâ do 2011