Inte frâzi fìnn-a chi adêuviæ cómme ezénpi no mancâva i vèrbi, ma quæxi mâi émmo parlòu da seu gramàtica pe no stâ goæi a divagâ da l'argoménto prinçipâ de quéste nòstre leçioncìnn-e. In Esperànto exìste 'na sôla coniogaçión (con dexinénsa -i pe l'infinîo), o paradìgma verbâle o l'é conpòsto da-o mòddo indicatîvo, co-i tréi ténpi prezénte (-as), pasòu (-is) e futûro (-os), da-o condiçionâle (-us), da l'inperatîvo, o mêgio, vòlitîvo (-u); i ténpi conpòsti se fórman co-o partiçìpio prezénte, pasòu ò futûro, atîvo ò pascîvo. L'ùnico aoxiliâre o l'é esti (êse, stâ) ascì pe-i vèrbi che in Zenéize vàn coniogæ con avéi, e quésto o no dêve mâvegiâ perché inta nòstra léngoa pe dî 'na frâze cómme “Mi ò parlòu” se poriéiva uzâ o partiçìpio prezénte dixéndo “Mi són stæto parlànte”, cómme a dî, “quéllo ch'o parlâva”. E dexinénse di ténpi e mòddi són pæge pe tùtte e persónn-e, scingolâri ò plurâli, e coscì i pronómmi personâli vàn esprèssi pe no fâ confuxón co-i sogétti.

L'indicatîvo prezénte o l'é scìmile a-o nòstro, ma o s'adêuvia ascì inte propoxiçioìn diciaratîve ò caozâli quànde in zenéize ghe veu o conzontîvo: Mi opinias, ke vi pravas (Mi pénso che ti t'àggi raxón); Mi kontentas, ke ŝi estas en akordo kun mi (Mi són conténto che lê a ségge d'acòrdio con mi).

O pasòu in Esperànto o tradûe tùtti i ténpi pasæ de l'indicatîvo, ascì i conpòsti, se no se veu adêuviâ e fórme partiçipiâli; e distinçioìn tenporâli de l'açión se esprîman con avèrbi ò corelatîvi de ténpo: Li ĵus telefonvokis min (Lê o m'à apénn-a ciamòu a-o teléfono); Iam mi spektis tiun filmon ('Na vòtta ò vìsto quéllo cîne).

O futûro o va sénpre uzòu quànde a frâze a contêgne l'idêa de 'n'açión che ancón a dêve avegnî, scibén che in Zenéize acàpita de adêuviâ o prezénte: Mi pretigos la tablon post momento (Fra 'n moménto métto -metiö- in töa).

A pròscima vòtta vediêmo condiçionâle e inperatîvo.

Bruno Valle
Gruppo Esperanto Tigullio

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XLIII - N. 9, 30 de novénbre do 2014