L’Esperànto o l’é ’na léngoa regolâre: fonética, òrtografîa e gramàtica no prezéntan eceçioìn e sézze régole fondamentâli definìscian o seu quàddro generâle: inte pròscime pontæ de quésta série de colaboraçioìn co-o Gazetìn se ne daiâ ’na velôce spiegaçión.

Pe quànte conçérne a semàntica ascì, in Esperànto tànte confuxoìn e anbigoitæ vêgnan evitæ perché a scignificâto divèrso corispónde de sòlito paròlla divèrsa; a-o contrâio se pénse a ’na paròlla zenéize cómme mâ ch’a l’é tànto avèrbio quànte sostantîvo e, con quésta segónda natûa gramaticâle, a gh’à doî scignificâti do tùtto divèrsci.

Prezénpio, a paròlla homo a gh’à o scignificâto de òmmo into sénso da spécce umànn-a, e pe cóntra viro a ghe l’à into sénso de màsccio, de persónn-a de sèsso maschîle; òpûre i vèrbi peti e demandi vêuan dî tùtti doî domandâ, ma o prìmmo domandâ pe avéi e l’âtro pe savéi; ò ancón, domo a l’é a câza cómme cazaménto, ma câza cómme abitaçión se dîxe loĝejo, e chi notémmo o sufìsso “-ej-” indicatô do lêugo abitôale de ’na quàrche açión (loĝi = stâ de câza): preĝi (pregâ), preĝejo (gêxa); eniri (intrâ), enirejo (intrâta, pòrta de ingrèsso).

Quésto o veu dî che into parlâ ò into scrîve in Esperànto de spésso bezéugna tradûe no a paròlla çercàndo o seu equivalénte leterâle, ma o concétto che quélla paròlla a l’esprìmme. Pe fâ di ezénpi, o tifôzo ò o zugòu de ’na squàddra no pêuan êse ciamæ a-o mæximo mòddo cómme avêgne in Zenéize con genoàn, sandòriàn e vîa dixéndo: o prìmmo o saiâ alantôa in zeloto de teamo... (tifôzo de ’na dæta squàddra; zeloti = tifâ), l’âtro in ludanto de teamo... (zugòu da squàddra...; ludi = zugâ) e a voéi êse ancón ciù ezàtti se o l’é ’n zugòu de profesción se diâ, aregordæve o sufìsso -ist-, ludisto. (...ah, o tîfo sportîvo o se dîxe admiro ò fervoro, ma pe-a moutîa a paròlla a l’é ’n’âtra, pægia da nòstra: tifo).

Bruno Valle
Gruppo Esperanto Tigullio

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XLIII - N. 4, 30 d'arvî do 2014